گفتگو با دکتر بقایی طراح کارگاه : نگاهی به کارگاه «مدیریت به سبک عاشوراییان»؛ از تجربه‌ای محدود تا الگویی جاودان
ویرگول(نمایشگاه،کنفرانس،میزگرد)، در فضای معنوی و اندیشه‌محور یکی از کارگاه‌هایی که در سال‌های اخیر توجه برخی از علاقه‌مندان حوزه مدیریت اسلامی و اخلاق حرفه‌ای را به خود جلب کرده، کارگاهی است با عنوان «مدیریت به سبک عاشوراییان».
دکتر حجت بقایی طراح و دبیر اجرایی این کارگاه که در بازه زمانی سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۸ در چند نوبت محدود آن را برگزار کرده است، در گفت‌وگو با خبرنگارما از تجربه خود در اجرای این دوره‌ها می‌گوید. او با نگاهی توأم با اشتیاق و دغدغه، به این نکته اشاره می‌کند که به دلیل درگیری با پروژه‌ها و فعالیت‌های دیگر، امکان تداوم این کارگاه فراهم نشد؛ در حالی که باور دارد ظرفیت‌های آن، بسیار گسترده‌تر و عمیق‌تر از آن چیزی است که در چند جلسه محدود بتوان به آن پرداخت.
به گزارش خبرنگار کارگاه آموزشی، دکتر بقایی توضیح می‌دهد:
«ایده کارگاه از اینجا آغاز شد که وقتی ما از عاشورا می‌گوییم، اغلب نگاه‌مان صرفاً عاطفی است. اما واقعه عاشورا فقط روضه و مصیبت نیست؛ یک مکتب تمام‌عیار مدیریتی و اخلاقی است که اگر به درستی مطالعه و تحلیل شود، می‌تواند در زندگی فردی، سازمانی و اجتماعی راه‌گشا باشد. عاشورا فقط برای گریه نیست، برای آموختن درس زندگی است.»
مفهوم مدیریت عاشورایی
طراح و دبیر اجرایی کارگاه، مدیریت عاشورایی را نوعی مدیریت مبنایی، ارزشی و آرمان‌محور تعریف می‌کند که در آن هدف، حفظ کرامت انسانی، دفاع از حقیقت، و استقامت در برابر انحراف است. او می‌گوید:
«در عاشورا، با یک گروه فرمانده و پیرو معمولی روبه‌رو نیستیم. هر شخصیت، صاحب یک نقش و روش مدیریتی خاص خود بود. این تفاوت‌ها از عاشورا یک دانشگاه ساخته است.»
(مدیریت امام حسین (ع): مدیریت آرمان‌محور و تحول‌آفرین)
امام حسین (ع) را باید نماد مدیریت الهی و آرمان‌خواهی دانست. مدیریت او، مدیریتی مبتنی بر اصول تغییر بنیادین و اصلاح امت است. او در نامه‌ها و سخنرانی‌هایش به روشنی هدف قیام خود را بیان می‌کند: «إنّما خرجتُ لطلبِ الإصلاحِ فی أُمّة جدّی...»
دکتر بقایی در ادامه توضیح داد :
«امام حسین در تصمیم‌گیری‌هایش، با تحلیل دقیق شرایط اجتماعی، سیاسی و دینی زمان خود، به گونه‌ای عمل کرد که حتی پس از شهادت، پیامش تا امروز زنده مانده است. او مدیر تغییر بود، اما نه تغییری زودگذر، بلکه تحولی که ریشه در فطرت انسان دارد. او رهبری بود که نه برای قدرت، بلکه برای هدایت آمد.»
(مدیریت امام سجاد (ع): مدیریت بحران + مدیریت در سکوت و ترمیم)
پس از واقعه عاشورا، امام سجاد (ع) بار سنگین مدیریت بحران بعد از فاجعه را به دوش کشید. او در شرایطی که تحت شدیدترین مراقبت‌ها و فشارهای حکومتی بود، نه تنها بازماندگان را حفظ کرد، بلکه با ابزار دعا و صحیفه سجادیه، هویتی فرهنگی، معنوی و الهی به جامعه تزریق نمود.
دکتر بقایی معتقد است:
«امام سجاد مدیری است که در دل فاجعه، توانست بذر تربیت دینی و فرهنگی را در جامعه‌ای بیمار بپاشد. روش او، مقاومت در سکوت، احیا از درون، و ساختن نسل آینده بود. این نوع مدیریت، برای روزهای پس از شکست ظاهری بسیار راهبردی است.»
(مدیریت حضرت ابوالفضل (ع): مدیریت وفاداری و عملیات اجرایی+ در اوج فرماندهی ، فرمانبردار)
حضرت عباس (ع) را باید مدیر میدانی، وفادار و فداییِ راه حقیقت دانست. در جایگاه یک فرمانده، نه فقط از نظر نظامی بلکه از حیث اخلاق، تعهد و ادب نیز نمونه است.
«حضرت ابوالفضل در اوج قدرت بدنی، هیچ‌گاه بی‌حساب عمل نکرد. تصمیم‌هایش دقیق، و همواره در چارچوب اهداف امام(ع) بود. او فرمانده‌ای نبود که به قدرت خود مغرور شود. بلکه جان‌فدا بود و در عین حال، استراتژیست میدان. فرمانده‌ای که هم فرمانبردار بود و هم فرمانده،»
(مدیریت حضرت زینب (س): مدیریت رسانه، اطلاع‌رسانی و حفظ عزت+ مدیریت بحران)
حضرت زینب (س)، پس از عاشورا، نقش کلیدی در مدیریت پیام‌رسانی قیام عاشورا ایفا کرد. او با سخنرانی‌هایش در کوفه و شام، خط رسانه‌ای ظلم‌ستیزانه عاشورا را به اوج رساند.
دکتر حجت بقایی، با تأکید خاصی بر نقش حضرت زینب می افزاید: «ایشان نه فقط یک خطیب بود، بلکه مدیر عملیات روانی، افکار عمومی و انتقال پیام عاشورا. در اوج اسارت، که توانستند دستگاه تبلیغاتی یزید را به چالش بکشند. حفظ عزت خاندان پیامبر در اوج اسارت، فقط از مدیری با ایمان، حکیمه و مسلط بر روان‌شناسی جمعی برمی‌آید.»
(هر صحابه، یک سبک مدیریت)
طراح و دبیراجرایی کارگاه در پایان یادآور می‌شود:
«ما در کارگاه، به تفکیک نقش‌ها، الگوهای مدیریتی سایر یاران عاشورا را هم بررسی کرده‌ایم. هر کدام از اصحاب امام، از حبیب بن مظاهر گرفته تا زهیر و مسلم بن عوسجه، سبکی در مدیریت داشتند؛ بعضی در مشاوره، برخی در میدان، و برخی در هدایت دیگران. این مجموعه، موزه‌ای از سبک‌های مدیریتی اخلاق‌محور است.»
دکتر حجت بقایی سخنانش را با یک دعوت صادقانه به پایان می‌برد:
«امید است متخصصین مدیریت، جامعه‌شناسان، معلمان، و مدیران کشور، این سبک‌ها را بخوانند و برای زندگی فردی و اجتماعی خود بهره ببرند. ما نیاز داریم محرم را نه فقط برای گریستن، بلکه برای آموختن بخوانیم. عاشورا، مکتبی است برای اصلاح جهان، از درون انسان‌ها.»
در پایان می‌توان گفت، کارگاه «مدیریت به سبک عاشوراییان» نه تنها بازخوانی عاشورا از منظر مدیریتی است، بلکه کوششی است برای کاربردی‌سازی مفاهیم متعالی عاشورا در دنیای امروز. آن‌گونه که دکتر بقایی طراح و دبیراجرایی این کارگاه می‌گوید، وقت آن رسیده که عاشورا را بفهمیم، نه اینکه فقط برایش گریه کنیم.
- نشریه الکتروتیکی کارگاه آموزشی /
+ گفتگو گروه آموزشی مدیران آینده - گروه اخبار مدیربت - نشریه الکترونیکی کارگاه مدیریت- ویرانیوز- آوای رودکوف - شبکه روابط عمومی
